2024-yil 29-noyabr, juma kuni “Barselona” klubi tashkil topganiga 125 yil to‘ladi.
Bayramni nishonlash uchun, “Atletik” Klubni bugungi kunga aylantirishga yordam bergan odamlarni va lahzalarni nishonlab, bir qator parchalarni boshqarmoqda.
Biz sizga klubga asos solgan va Barca tarixidagi eng muhim raqamlardan biri bo’lgan Joan Gamperning hikoyasi haqida gapirib berdik. Endi biz ularning yulduz hujumchisi Quini 1981 yilda o’g’irlab ketilgani haqidagi deyarli ishonib bo’lmaydigan voqeani ko’rib chiqamiz …
“Kvinining xotini menga ertalab soat to‘rtda qo‘ng‘iroq qildi. U menga kechasi uyga kelmaganini va undan hech narsa eshitmaganini aytdi”.
“Barselona”ning sobiq prezidenti Joan Gaspart bilan suhbatlashmoqda “Atletik” klub tarixidagi eng noodatiy hodisalardan biri haqida.
Bu 1981 yil 1 mart, yakshanba edi va Gaspart vitse-prezident edi. “Barsa” “Kamp Nou”da “Gerkules”ni 6:0 hisobida mag’lub etdi va La Liganing eng yaxshi to’purari Quini ikkita gol kiritdi. “Barsa” Ispaniya chempioni bo’lish yo’lini qidirdi – bu 1973-74 yillardan beri bo’lmagan, Yoxan Kroyff o’ynagan kunlarida va Quini o’rniga “Sporting Xixon”da gol urganida.
Shaharda va o’yinchilar orasida eyforiya tuyg’usi bor edi, ular erga yaqin joylashgan restoranga kechki ovqatga borishga qaror qilishdi.
Bu Camp Noudan 15 daqiqalik piyoda masofada joylashgan Can Fuste restorani edi. Hamma o’sha paytdagi 31 yoshli yulduz hujumchi, to’liq ismi Enrike Kastro Gonsalesni kutayotgan edi – lekin u hech qachon kelmadi.
“Biz yetti yoki sakkiz kishi edik”, deydi Karles Reksach – jamoadagi o’yinchilardan biri. “Atletik”. “(Barsa markaziy himoyachisi va Quinining yaqin do’sti Xose Ramon) Alexanko biz bilan uchrashdi va u qayerdaligini va qayerga ketganini bilmasligini aytdi.”
Quini 1980-yillarda ispan futbolining eng mashhur futbolchilaridan biri bo’lgan (“Barselona”)
Quinidan so’nggi marta eshitgan televideniye intervyusida u Atletiko Madridga qarshi bo’lajak o’yini haqida gapirdi. “Atletiko” birinchi o’rinda, “Barsa”dan ikki ochko oldinda edi va o’yin juda muhim edi.
Kinining rafiqasi Mari Nieves ko’p dam olish kunlarida bo’lganidek, o’sha kuni tushdan keyin ikki farzandi bilan Gijondan uchib qaytgan edi. O’yindan so’ng, uning eri uni olib ketish uchun Barselona aeroportiga borish uchun Ford Granada mashinasiga o’tirishdan oldin narsalarini olish uchun uy yonida to’xtadi.
“Uning rafiqasi (u aeroportda ko’rinmaganida) bir nechta kasalxonalar, politsiya bo’limlari yoki biror narsa bilishi mumkin bo’lgan har qanday joyga qo’ng’iroq qilgan”, deydi Gaspart. “U ko’rinmadi. Hech kim hech narsani bilmas edi. Ertalab soat besh-oltilarda “Qaerda bo‘lishi mumkin?” deb uyiga bordik”.
Gaspart, o’sha paytdagi “Barsa” prezidenti Xosep Lluis Nunes va Alexanko tunni Nievesning uyida o’tkazishdi va darhol politsiyaga qo’ng’iroq qilishdi.
Ertasi kuni Quinining g’oyib bo’lgani haqidagi xabar rasmiy bo’ldi. Uch kishi Nievsning qo’ng’irog’iga javob bera boshlaganiga qadar uning yonida qolishdi.
Bu ish butun mamlakat bo’ylab shov-shuvga sabab bo’ldi. Bu haqda barcha yirik ommaviy axborot vositalarida xabar berildi va Ispaniyani bir qator hujumlar bilan terrorga solganidan so’ng, bask separatistik guruhi ETA ishtirok etganligi haqida mish-mishlar tarqala boshladi.
Nievs erini o’g’irlaganlardan 21 ta qo’ng’iroqning birinchisini oldi. Bu ETA emas, balki sudlangan va ishsiz uch kishi mamlakatning eng yirik futbol yulduzlaridan birini o’g’irlab, katta to’lov talab qilib, moliyaviy muammolarini hal qilishga uringan.
Sobiq agent va ko’p yillar davomida klub bilan chambarchas bog’liq bo’lgan arbob Xosep Mariya Minguella: “Bu xabar butun Barselona bo’ylab olov kabi tarqaldi”, dedi. “Atletik”.
“Ko’p hayrat bor edi. ETA faol bo’lganida, o’sha paytda juda ko’p odam o’g’irlash sodir bo’lgan, ammo bu hech qachon o’yinchi bilan sodir bo’lmagan. Bu bir necha yil oldin (Real Madrid afsonasi Alfredo) Di Stefano bilan sodir bo’lgan voqeani eslatdi (uni 1963 yilda Venesuela partizanlari o’g’irlab ketishganida).
43 yil o’tib Rexach aytganidek, “Avvaliga biz buni hazil deb o’ylagandik, chunki buni tasavvur qilib bo’lmaydi”.
Aeroportdan uyga qaytayotib, Quini mashinasini to’ldirish uchun to’xtaganida, uch kishi to’satdan unga hujum qilishdi va qurol zo’rlab mashinaga o’tirishdi. Keyinchalik ular mashinani tashlab, Quinini kapotga va furgonga yog’och qutiga solib, Barselonadan g’arbga to’rt soatlik yo’l yo’lidagi Saragosaga jo’nab ketishdi.
U erda uni yashirin joyga o’tkazishdi, u erda 23 kunni qamab o’tkazdi.
Quini La Ligada besh marta to’purar bo’lgan va “Barselona” bilan to’rt mavsum davomida 73 gol urgan.
“U Ispaniyaning eng yaxshi o’yinchilaridan biri edi va doimo ommaviy axborot vositalarining diqqat markazida edi”, deydi Rexach. “Ular uni o’g’irlash katta ta’sir ko’rsatishini bilishardi.”
Xuan Karlos Peres Roxo, “B” jamoasida o’ynagan, ammo “Barsa”ning katta jamoasi bilan shug’ullangan o’yinchi: “U juda xarizmatik odam edi va u odamlarga yaxshi munosabatda edi”, deydi. “Atletik”. “Ular hamma harakat qilishini va unga kerakli pulni berishini bilishardi.” Rojo va Quini o’g’irlab ketilganidan keyin bir muncha vaqt o’tib do’st bo’lib qolishdi va u “Barsa”da 46 yoshda, u erda skaut sifatida ishlaydi.
“Inson sifatida u juda sodda, yaxshi inson edi”, deydi Minguella, Kinini “Sporting Xixon”dan sotib olishga yordam bergan. “U o’zi va oilasi bilan sodir bo’lgan hamma narsaga loyiq emas edi. Bu hayot adolatsiz bo‘lishi mumkinligini anglagan lahzalardan biri”.
Quini Nieves bilan ozodlikka chiqqan kuni (Xavier Bonilla/NurPhoto Getty Images orqali)
Keyinchalik ma’lum bo’lishicha, o’g’irlaganlarning asosiy maqsadi o’sha paytdagi “Barselona” bosh murabbiyi Helenio Errera bo’lgan. Ular uning shamollaganini bilib, o’g’irlash paytida o’lishi mumkinligidan qo’rqib, rejalarini o’zgartirdilar.
Keyingi kunlarda politsiya yashirincha ishladi.
“Ko’p g’alayon bo’ldi”, deydi Minguella. “Politsiya vaziyatni nazorat qildi va ko’p odamlar aralashishini xohlamadi.”
“Politsiya odamlar yordam berishni xohlasalar ham, ularga to’sqinlik qilishlarini xohlamadi”, deya qo’shimcha qiladi Rexach. “Shunday qilib, ular faqat Aleksandroga yordam berishga ruxsat berishdi.”
“Barselona” La Ligadan o’sha dam olish kunlari “Atletiko”ga qarshi o’yinni kechiktirishni so’radi. Ispaniya oliy ligasi bu iltimosni rad etdi, “Barsa” “Atletiko”ning sobiq uyi Visente Kalderonda o’ynadi va 1:0 hisobida mag’lub bo’ldi. O’ynamaslik bilan tahdid qilgan germaniyalik yarim himoyachi Bernd Shuster o’yin oldidan Nunes va Errerani aybladi.
“Uni topmaguncha o’ynashni istamagan odamlar bor edi va murabbiy u erda bo’lmasa ham o’ynashimiz kerak deb o’ylagan edi, biroz qiynaldi”, deydi Rexach. “Bu murakkab edi.”
“Barsa” Quini bilan yana ikkita o’yin o’tkazdi, Salamankaga 2:1 hisobida mag’lub bo’ldi va “Real Saragosa” bilan 0:0 hisobida durang o’ynadi. Ular chempion “Real Sosedad”dan 4 ochko ortda qolib, beshinchi o’rinni egallaydilar.
“O’sha yili biz La Ligada g’alaba qozona olmadik, chunki bu uch haftani faqat Quini haqida o’ylab o’tkazdik”, deydi Rexach.
Ayni paytda politsiya o’z vazifalarini bajarishda davom etdi. O’g’irlanganlar qo’ng’iroqlar telefon qutilaridan qilinganligi sababli, ular o’zlariga tegishli bo’lgan Ispaniyaning yetakchi telekom kompaniyasi Telefonicadan hamkorlik qilishni so’rashgan.
“O’g’irlanganlar umuman e’tibordan chetda qolishdi”, dedi keyinroq ish bo’yicha mas’ul 20 ofitserdan biri Xuan Martines Ruiz. Libero ispan jurnali. “Ularni topishga uzoq vaqt ketganiga asosiy sabab shu edi. Ular hech qachon idish sindirmagan, ilgari sudlanmagan, jinoyatchilar bilan aloqasi yo‘q edi… Ular mutlaqo normal edi”.
Politsiya jamoatchilikni yordam berishga chaqirib, yolg’on xabarlar ko’chkisi bilan kurashishga majbur bo’lgan bayonot chiqardi. Telefonica qo’ng’iroqlar kelib chiqishini aniqlashda muammoga duch keldi.
Qo’ng’iroqlaridan birida, o’g’irlab ketuvchilar Nievesga sendvich sotib olishga pullari yo’qligini hisobga olib, Quini qancha ovqat yeganidan asabiylashayotganini aytishgan. Ular uning to’lovi uchun 100 million peset (bugungi kunda taxminan 600 000 evro) talab qilishdi, bu raqam dastlabki 70 million pesetdan oshdi.
O‘g‘irlanganlarga pul to‘lashga urinishlardan birida politsiya Alexankodan banknotlar bilan to‘la portfel bilan Fransiya chegarasiga yaqin bo‘lgan Kataloniya shahri La-Yonqueraga borishni so‘radi. O‘g‘irlanganlar undan chegarani kesib o‘tishni so‘rashgan, biroq politsiya buni rad etgan, chunki frantsuz hukumati uni joyida hibsga olgan bo‘lardi.
20-mart kuni uch kishi pulni Credit Suisse bank hisobiga to‘lashni so‘ragan.
“Barsa” yechim izlayotgan edi, chunki o’g’irlab ketuvchilar juda bema’ni edi”, deydi Minguella. “Uni o‘g‘irlaganlar qanday to‘lov so‘ramoqchi ekanliklari va strategiyasini o‘zgartirayotgani haqida aniq tasavvurga ega emas edilar.
“Nunesning kotibi menga qo’ng’iroq qilib, Shveytsariyada pul olishning qandaydir yo’li bor-yo’qligini bilish uchun qo’ng’iroq qildi, o’g’irlanganlar pulni depozitga qo’yishni so’ragan. Men Lyuksemburg va Shveytsariyada biznes qilardim va u yerda pulim bor edi. Ha dedim va to‘lovga yordam berishga rozi bo‘ldim”.
Bank hisobvarag‘i o‘g‘irlanganlardan biri Viktor Migel Diaz Esteban nomiga bo‘lgan. Shveytsariya politsiyasi uning iziga tushish uchun ispaniyalik hamkasblari bilan yaqindan hamkorlik qildi. Dias Esteban 24 mart kuni bir million pesetani AQSh dollarida yechib olish uchun Shveytsariyaga ketdi; 18 soat ichida politsiya uni o’zi joylashgan mehmonxonani topib, Parijga uchish uchun aeroportga jo’nab ketayotganda uning qadamlarini kuzatib, hibsga oldi. U so‘roqqa tutilgan va Quinini Saragosadagi yerto‘lada ushlab turganini tan olgan.
Bir kundan kamroq vaqt ichida politsiya uni qo’yib yubordi va ikkinchi odamni o’g’irlaganni qo’lga oldi.
Keyinchalik Quini do’stlariga bu eng qo’rqqan payti ekanligini aytdi, chunki u juda ko’p shovqin eshitgan va o’g’irlanganlar uni o’ldiradi deb o’ylagan. Ammo 25-martga o‘tar kechasi butun Ispaniya radiolari uning ozod etilganini e’lon qilishdi.
U Barselonaga kelganida, uni politsiya bo’limida juda ko’p olomon kutib turardi – Quini ularni kutib olish uchun tashqariga chiqishi kerak edi.
Hujumchi ozodlikka chiqqanidan keyin matbuot anjumaniga tayyorlanmoqda (Barselona)
“U chiqqanida juda yomon ahvolda edi, buni ko’rishingiz mumkin edi”, deydi Rexach. “Men bilganim shuki, men uni quchoqladim. U 23 kun davomida yorug’liksiz joyda yashiringan. Bu sizning eng ashaddiy dushmaningizga orzu qilmagan narsadir”.
“U imkon qadar tezroq o’ynashni va normal holatga qaytishni xohladi”, deydi Rojo. “Ular unga psixologik yordam ko’rsatishdi, men bu haqda birozdan keyin jamoadoshlarimdan eshitdim.”
Quini La Liga mavsumining so’nggi to’rtta o’yinida qaytdi va ozod etilganidan bir hafta o’tib yana o’ynadi va u o’ynagan har bir maydonda to’liq sharaf bilan kutib olindi. Qaytganidan keyin u ligadagi dastlabki uchta o’yinining har birida 90 daqiqa o’ynadi – “Almeriya”ga qarshi o’yinda 5:2 hisobidagi g’alabada ikkita gol urdi – va baribir 20 gol bilan La Liganing eng yaxshi to’purari bo’ldi. U, shuningdek, Ispaniya kubogi yarim finalining ikkala o’yinida va finalda o’zining bolaligidagi “Sporting Xixon”ga qarshi o’yinda ikkita gol urdi, chunki “Barsa” Ispaniya milliy kubogini ko’tardi.
“Har bir maydonda Quini nomini aytishganda, besh daqiqa qarsaklar yangradi”, deydi Rojo. “U ajoyib qabul qildi.”
Uch kishini o‘g‘irlaganlar 10 yillik qamoq jazosiga hukm qilindi va besh million peset jarimaga tortildi.
“Ular katta imkoniyatlarga ega bo’lmagan oddiy odamlar edi”, dedi Quini ozodlikka chiqqanidan keyin matbuot anjumanida. “Ular meni sendvichlar bilan boqishdi, chunki ular boshqa pul topa olmadilar.”
“Bundan keyin hazil qilishgan jamoadoshlar bor edi”, deydi Rojo. “Ba’zida biz mehmonxonada kechki ovqatdan keyin xonaga kirganingizda, u kelganida uni qo’rqitish uchun uning shkafiga kiradigan jamoadoshlarimiz bor edi.”
Quini “Barselona”da yana uch mavsum o’tkazdi va kataloniyaliklar safida 141 o’yinda maydonga tushib, 73 gol urdi. Keyin u 1984 yilda “Sporting Xixon”ga qaytdi va u erda futbolchilik faoliyatining so’nggi uch yilini o’tkazdi. U murabbiy, jamoa delegati va ular uchun institutsional aloqalar direktori bo’lib ishlagan.
O‘g‘irlash 2018-yilda 68 yoshida yurak xurujidan vafot etgan Quiniga juda qattiq ta’sir qildi. “Kamp Nou”da unga “Quini, semper recordat” deb yozilgan katta tifo bilan hissiy hurmat ko‘rsatildi — Quini har doim esda qoladi. .
“Kamp Nou”da Quini vafotidan keyin unga hurmat ko’rsatildi (Getty Images orqali Xavier Bonilla/NurPhoto)
“Bu unga hayoti davomida ko’p ta’sir qildi”, deydi Rexach. “U ko’p kunlarni yer ostida juda kichik kamerada qulflab o’tkazdi. U bu haqda gapirishni istamasdi, chunki u har safar qilgan jarohatini qayta boshdan kechirardi.
“U menga o’g’irlab ketuvchilar tomonidan ovqatlantirilganda, ba’zida (ovqatni) o’ziga saqlashini aytdi. Ularni ovlab, o‘ldirsalar, o‘sha yerda uni hech kim topib bo‘lmaydi, ochlikdan o‘ladi, deb o‘yladi.
“U vafot etguniga qadar uning boshida o’sha 23 kun bor edi. Odamlar uni tezda unutgan deb o’ylashadi, lekin u buni qilmadi. Agar kimdir unga savol bersa (bu haqda), siz uning mavzuni juda tez o’zgartirganini ko’rasiz.
“Bu “Barselona” tarixidagi eng aql bovar qilmaydigan voqea.”
(Eng yaxshi fotosuratlar: Getty Images; dizayn: Eamonn Dalton)
