Nima uchun qushlarning axlati keyingi gripp pandemiyasini to’xtatishning kaliti bo’lishi mumkin

Brenda Gudman tomonidan | CNN

Keyp Mey, Nyu-Jersi – Birinchi navbatda taqa qisqichbaqalari keladi. Dumaloq, tankga o’xshash qobiqlarini ko’tarib, ular juftlash va tuxum qo’yish uchun may oyida birinchi to’lin oy ostida Delaver ko’rfazidan chiqib ketishadi.

Tez orada qushlar ergashadi. Yuz minglab qichqirayotgan, ko’chib yuruvchi qirg’oq qushlari oqsil va yog’ga boy tuxumlarni yutish uchun bu plyajlarga tushadi. Bir hafta davomida ba’zi qushlar Janubiy Amerika va Artikdagi yozgi naslchilik joylari o’rtasidagi sayohatlarini davom ettirishga tayyorgarlik ko’rayotganda, ularning vazni ikki baravar ko’payadi. Har bahorda bu yerda 25 tagacha turli xil qushlar to‘xtaydi.

BOG’LIQ: Oregon shtatidagi uy mushuki parranda grippi uchun ijobiy sinovdan o’tgan uy hayvonlari ovqatini iste’mol qilgandan keyin vafot etdi

Bu dunyoning boshqa hech bir joyida uchramagan ekologik mo”jiza va keyingi pandemiyani to’xtatmoqchi bo’lgan olimlar uchun ajoyib narsa.

Bu yil ularning ishi xavfli gripp virusi H5N1 Amerika Qo’shma Shtatlaridagi sut mollari va parrandalar podalarini yirtib tashlashi sababli yangi dolzarblik kasb etdi. Dunyo tahdid kuchayadimi yoki yo’qmi, deb kuzatmoqda.

Ushbu plyajdagi ish buni aniq qilishga yordam berishi mumkin.

Doktor Pamela Makkenzi tadqiqot hamkori Patrik Seylerga imo qilib: “Bu yerda boylik bor”, dedi.

MakKenzi va Seyler Milliy Sog’liqni saqlash instituti tomonidan moliyalashtiriladigan Sent-Jud bolalar tadqiqot kasalxonasi jamoasining bir qismi bo’lib, qariyb 40 yildan beri bu yerga yaqin plyajlarga qush axlatini yig’ish uchun keladi.

Loyiha gripp viruslari qushlarning ichaklaridan paydo bo‘lishini birinchi bo‘lib tushungan Yangi Zelandiyalik virusolog doktor Robert Vebsterning tashabbusi hisoblanadi.

“Biz eng hayratda qoldik. Biz o‘ylagan nafas yo‘llarining o‘rniga u ichak yo‘llarida ko‘paygan va ular uni suvga chiqarib, tarqatishgan”, dedi Vebster, hozir 92 yoshda va nafaqada, lekin hali ham yig‘ish safariga qo‘shiladi. u qila oladi.

Yuqtirilgan qushlarning axlati yoki guanosi viruslar bilan to’la. Grippning barcha ma’lum kichik turlaridan, ikkitadan boshqa hammasi qushlarda topilgan. Qolgan ikkita kichik tip faqat yarasalarda topilgan.

1985 yilda Delaver ko’rfaziga birinchi safari chog’ida Vebster va uning jamoasi o’zlari bilan olib kelgan qush axlatining 20 foizida gripp virusi borligini aniqladilar va ular bu hudud gripp viruslarini kuzatish uchun ideal observatoriya ekanligini tushunishdi. Janubiy Amerika va Kanada shimolidagi Artik doirasi o’rtasida joylashgan Atlantika uchish yo’li bo’ylab qushlar.

Bu yerda yangi gripp virusini topish dunyoga kelayotgan yuqumli kasalliklar haqida erta ogohlantirish berishi mumkin.

Loyiha dunyoning istalgan nuqtasida bir xil qush populyatsiyalaridan grippdan namuna olish bo’yicha eng uzoq davom etgan loyihalardan biriga aylandi, dedi Webster boshlagan loyihani o’z zimmasiga olgan doktor Richard Webbi. Webby Jahon sog’liqni saqlash tashkilotining Sankt-Juda shahridagi hayvonlarda gripp ekologiyasini o’rganish bo’yicha hamkorlik markaziga rahbarlik qiladi.

Pandemiyalarni bashorat qilish, Webbining tushuntirishicha, tornadolarni bashorat qilishga urinishga o’xshaydi.

“Yomon narsalarni bashorat qilish uchun, bu tornado yoki pandemiya bo’ladimi, siz hozir normal narsani tushunishingiz kerak”, dedi Uebbi. “U erdan biz narsalar qachon farq qilishini, xostlarni qachon o’zgartirayotganini va bu o’tishlarni nima boshqarayotganini aniqlashimiz mumkin.”

AQSh hozir ana shunday o’tish davrining o’rtasida. Sent-Jude jamoasi bu yil Keyp-Mayga kelishidan bir necha oy oldin H5N1 Texasdagi sut mollarida birinchi marta paydo bo’ldi.

H5N1 sigirlarni yuqtirishi mumkinligi haqidagi xulosa gripp boʻyicha mutaxassislarni, jumladan Webbini ham hushyorlikka tortdi. H5N1 kabi A tipidagi gripp viruslari hech qachon sigirlarda tarqalmagan.

Olimlar H5N1 ni yigirma yildan ko’proq vaqt davomida kuzatib borishdi. Ba’zi gripp viruslari qushlarni yuqtirganda hech qanday alomat bermaydi yoki faqat engil simptomlarni keltirib chiqaradi. Bu viruslar deyiladi
past patogen parranda grippi yoki LPAI. Qushlarni juda kasal qiladigan H5N1 yuqori patogen parranda grippi uchun HPAI deb ataladi. Bu tovuq va kurka kabi qishloq xo’jaligi qushlarining suruvlarini vayron qiladi. AQShda infektsiya tarqalishining oldini olish va qushlarning azob-uqubatlarini engillashtirish uchun virus aniqlangandan so’ng, yuqtirilgan suruvlar evtanizatsiya qilinadi yoki yo’q qilinadi.

Bu amerikalik fermerlar o‘ta patogen parranda grippi bilan birinchi marta kurashayotgani yo‘q. 2014-yilda Yevropadan koʻchib kelgan qushlar Shimoliy Amerikaga H5N8 virusini olib keldi. 50 milliondan ortiq qushlarning nobud bo’lishiga olib kelgan agressiv yo’q qilish bu epidemiyani to’xtatdi va AQSh yillar davomida yuqori patogenli qush grippi viruslaridan xoli bo’ldi.

Biroq, xuddi shu strategiya H5N1 ni to’xtatgani yo’q. H5N1 AQSHga 2021-yil oxirida kelgan va yuqtirgan parrandalar podalarining agressiv populyatsiyasiga qaramay, tarqalishda davom etmoqda. So’nggi ikki yil ichida H5N1 viruslari mushuklar, tulkilar, otterlar va dengiz sherlari kabi sut emizuvchilarning ko’payib borayotgan turlarini yuqtirish qobiliyatini rivojlantirdi va bu ularni odamlarda oson tarqalishiga bir qadam yaqinlashtirdi.

H5N1 viruslari odamlarni yuqtirishi mumkin, ammo bu infektsiyalar hozircha odamdan odamga o’tmaydi, chunki burun, tomoq va o’pkamizdagi hujayralar qushlarning o’pkasini qoplaydigan hujayralardan bir oz farq qiladigan retseptorlarga ega.

Biroq, buni o’zgartirish uchun ko’p narsa kerak emas. A yaqinda o’rganish “Science” jurnalida virusning DNKsidagi bitta asosiy o’zgarish uning inson o’pkasidagi hujayralarga joylashishiga imkon berishini aniqladi.

Keyp-Meydagi jamoa u yerda namuna olgan qushlarda H5N1 ni hech qachon topmagan edi. Ammo virus bir nechta shtatlarda sigirlarda tarqalishi bilan ular yana qaerda bo’lishi mumkinligi haqida hayron bo’lishdi. Bu qushlarga ham yetib kelganmidi?

McKenzie va Seiler o’tgan bahorda etik, qo’lqop va yuz niqoblarida botqoqli sohilga qadam qo’yishdi. Ularning cho’ntaklari o’nlab tamponlar bilan to’ldirilgan, ular qumdan yangi oq guanoni olib, barmoqlari orasiga ustalik bilan yopishgan plastik flakonlarga solib qo’yishgan. Flakonlar sohil bo’ylab harakatlanayotganda Seiler yelkasiga ko’tarilgan sarg’ish sovutgichga chiroyli tarzda joylashtirilgan tovoqlarga qaytib ketdi. Bir hafta davomida jamoa 800 dan 1000 gacha namuna to’playdi.

Namunalardagi har qanday gripp viruslari ketma-ketlashtiriladi – viruslarning genetik kodining aniq harflari o’qiladi va xalqaro ma’lumotlar bazasiga yuklanadi, bu olimlarga gripp shtammlarini butun dunyo bo’ylab kuzatishda yordam beradigan ma’lumot kutubxonasiga yuklanadi.

Eng katta oq axlatlar chayqalarga tegishli edi – qora boshli kulayotgan va oq boshli seld balig’i – Makkenzi tushuntirdi. Jamoa bu yil chayqalarga qaratilgan alohida tadqiqot o’tkazishni rejalashtirgan.

“Ba’zi viruslar borki, biz ularni faqat gulxanlarda topdik”, deb tushuntirdi Seiler.

Ba’zi oq dog’lar, ularda tuxum bo’laklarining ko’rinadigan chiziqlari bor, ular yarim palmatli qumloqlar deb ataladigan kichik qushlarga tegishli.

Bir necha yard narida dunlinlar deb nomlangan jigarrang qushlar uzun qora tumshug’lari bilan qum ustida qisqichbaqa tuxumlarini qidirayotgan edi va juftlik sohil bo’ylab yo’l olishayotganda Seyler va Makkenziga asabiy qarab turardi.